De betekenis van het woord Katana
Katana is simpelweg het Japanse woord voor ‘zwaard’. De katana wordt soms ook wel een daitō genoemd. Daitō staat voor ‘lang zwaard’. Tegenwoordig worden katana’s over de hele wereld gemaakt. Echter, een originele katana uit Japan — die op traditionele wijze is gesmeed — draagt de naam nihontō.

Hoe ziet een katana er uit?
Een katana is een lang zwaard van tussen de 60 en 70 centimeter. Lijkt het zwaard op een katana maar is deze kleiner dan is het een wakizashi of kodachi. Een Japans zwaard dat langer is dan 75 centimeter wordt ook wel een tachi genoemd. Wat de katana kenmerkt is haar gekromde, smalle, lange vorm. In tegenstelling tot historische Europese zwaarden zijn katana’s maar aan één kant scherp. Het idee achter de katana was om het zwaard zo lichtgewicht en compact mogelijk te houden. Hierdoor konden de Japanse krijgers sneller toeslaan dan hun vijanden. Naast het haarscherpe lemmet bestaat de katana nog uit de pareerstang (Tsuba), het heft (Tsuka) en de pommel (Kashira). De schede van een katana wordt ook wel de Saya genoemd. Deze is vaak gemaakt van prachtig gelakt hout. Al deze onderdelen moesten de status van de drager van het zwaard reflecteren. Er zijn dan ook veel verschillen tussen katana’s. Bovendien hebben sommige katanas extra’s, zoals een verborgen mes in het lemmet. Het versieren van de schede en het lemmet komt ook voor. Zo werden deze vroeger vaak versierd met kersenbloesem-motieven. Het uiterlijk van de katana kan trouwens ook verschillen als gevolg van de tijdsperiode waarin deze gesmeed is.

De geschiedenis van de katana
De katana is niet zonder reden een wereldberoemd zwaard. Het heeft een rijke geschiedenis, die begon in de Kamakura-periode (1185 – 1333). In deze periode werden steeds vaker goedkopere zwaarden gebruikt die sterk leken op de katana’s zoals we die vandaag de dag kennen. De grootste ontwikkeling vond echter plaats gedurende de Mongolische invasies van Japan (1274-1281). De langere zwaarden die de Japanse soldaten voorheen gebruikte waren te zwak om door het lederen harnas van de Mongolische ruiters te snijden. Daarom werden vanaf 1400 katana-stijl zwaarden gebruikt.

Het zwaard van de samurai
In de loop der eeuwen werd de katana hét wapen van de samurai, mede vanwege het feit dat er steeds meer in steden werd gevochten. Een korter zwaard, wat in een vloeiende beweging uit de schede getrokken kon worden, was veel handiger. Door de eeuwen heen werd de katana dan ook steeds korter. In de 14e en 15e eeuw was de katana nog zo’n 73 centimeter lang, in de 16e eeuw was deze nog maar zo’n 60 centimeter. De wapenuitrusting van een samurai bestond niet alleen maar uit een katana. Samurais droegen ook een wakizashi (een korter zwaard) en een dolk (tanto). Het dragen van een katana én een kleiner zwaard heeft ook zijn eigen naam: dit heet daisho. Alleen de echte samurai mochten de daisho dragen. Het werd namelijk beschouwd als een reflectie van hun status, macht en eer. Overigens was de katana meer dan slechts een wapen. Het was een teken van eer en militaire edelheid en belangrijker nog – een verlengde van de ziel van de samurai. Eén van Japans grootste shoguns, Tokugawa Ieyasu, zei zelfs dat het zwaard de ziel van de krijger vormde. Samurai verzorgden hun katana’s daarom altijd bijzonder zorgvuldig en besteedde veel tijd om hun vaardigheden met dit zwaard te verbeteren.

Tegenwoordig
In de Meiji-periode (1868 – 1912) werd de Samurai klasse steeds minder belangrijk. Zo werd het hen verboden om hun zwaarden openlijk te dragen en meer en meer wapensmeden hielden zich bezig met het vervaardigen van praktisch gereedschap in plaats van zwaarden. Pas onder de nationalistische keizer Hirohito en tijdens de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog werd de katana weer populair. Na de vreselijke gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog werd de productie van zwaarden voor 8 jaar verboden. Haast alle katana’s werden ingevorderd en verwoest. In andere delen van de wereld werden er wel veel replica’s geproduceerd, maar dat was natuurlijk niet volgens de traditionele smedingswijzen. Tegenwoordig worden katana’s voornamelijk gebruikt voor traditionele Japanse ceremonies, als collector’s item, souvenir of als wapen bij verschillende Japanse vechtsporten.

Vechtsporten waarin de katana wordt gebruikt zijn:

. iajutsu
. battōjutsu
. iado
. kenjusti
. kendō
. ninjutsi
. Aikido